|
|
PALEIS SOESTDIJK |
|
Paleis Soestdijk is een paleis in het Baarnse gedeelte van Soestdijk. Het ligt tussen de plaatsen Soest en Baarn in. Vanaf 1937 was het de residentie van prinses en later koningin Juliana der Nederlanden en prins Bernhard. Sinds 1971 is het eigendom van de Staat der Nederlanden. Rond 1650 liet Cornelis de Graeff, de toenmalige burgemeester van Amsterdam aan de weg tussen Baarn en Soest (de Zoestdijck) een buitenverblijf bouwen: de Hofstede aen Zoestdijck. De Graeff is in de jaren 1655-1660 druk bezig, zo blijkt uit zijn te Soestdijk geschreven brieven aan de Staten-Generaal en Johan de Witt, met de opvoeding van Willem III van Oranje. In 1674 verkoopt De Graeffs zoon Jacob de hofstede Soestdijk met de omringende landerijen aan zijn jeugdvriend stadhouder Willem III. De hofstede werd vermoedelijk tussen 1674 en 1678 in opdracht van Willem III uitgebouwd tot een jachtslot, ontworpen door Maurits Post, zoon van Pieter Post. Toen Willem III en koningin Mary in 1684 het landgoed het Oude Loo verwierven, liet het paar daar een nieuw jachtslot bouwen. Soestdijk werd daardoor niet meer zo vaak gebruikt. In 1702 erfde de Friese stadhouder Johan Willem Friso Soestdijk doordat Willem III kinderloos overleed. Na het overlijden van Johan Willem Friso in 1711 woonden zijn vrouw en zijn zoon, de latere stadhouder Willem IV, in de zomer op Soestdijk. Willem IV overleed in 1751 en zijn vrouw en zoon bleven in de zomer op Soestdijk wonen. Landgoed de Eult, aan de overkant van de Amsterdamsestraatweg, tegenwoordig het Baarnse Bos, is door de erven van Willem Gideon Deutz op 17 juli 1758 voor 319.000 gulden verkocht aan de prinses-gouvernante Anna van Hannover. In 1787 kwam het bij Soestdijk tot een handgemeen tussen patriotten en Oranjegezinden, waarbij een dode (Christoffel Pullman) en enkele gewonden vielen. De Utrechtse Staten beloonden de officieren van de wacht met een bijzondere gouden of zilveren medaille. Tijdens de Franse Oorlog werd Paleis Soestdijk in 1795 door de Franse Republiek als oorlogsbuit in beslag genomen en vervolgens aan het Nederlandse volk geschonken. De Staat bevestigde deze schenking in 1796. In 1799 werd het verhuurd. Het werd bestemd tot logement. Lodewijk Bonaparte, de broer van de Franse keizer Napoleon, nam het in 1806 in gebruik en liet een kleine nieuwe uitbreiding aan het paleis bouwen. Verder werd het uitgewoonde gebouw op bescheiden schaal heringericht. Ook liet hij de gevels pleisteren en de vensters vergroten. Hij gebruikte het tot 1810, daarna werd het en van de paleizen van zijn broer, keizer Napoleon I, die Nederland dat jaar deel van het Franse Keizerrijk maakte. Na het herstel van de Nederlandse onafhankelijkheid in 1813 bleef het enige tijd marginaal beheerd. Enige jaren later, vanaf 1815, werd het paleis uitgebreid met twee vleugels aan weerszijden van het hoofdgebouw met kenmerkende halfronde colonnades: de Soester vleugel aan de linkerkant gezien vanaf de straat, en de Baarnse vleugel aan de rechterzijde. Dat was het gevolg van het feit dat het paleis in 1815 door het Nederlandse volk cadeau werd gedaan aan de Prins van Oranje, de latere koning Willem II, als huldeblijk voor zijn inspanningen in de veldslagen bij QuatreBras en Waterloo (waarbij hij aan zijn schouder gewond raakte). Zodoende werd het paleis 's zomers vaak bewoond door Willem II en zijn echtgenote Anna Paulowna, die het opnieuw inrichtte. Na haar dood in 1865 ging het over naar Prins Hendrik, broer van koning Willem III. Deze was stadhouder van Luxemburg, maar gebruikte Soestdijk als Nederlands pied-à-terre. Koningin-moeder Emma heeft Paleis Soestdijk gebruikt als zomerverblijf tot haar dood in 1934. Er werden enkele kleine vernieuwingen aangebracht, zoals de aanleg van elektrische bedrading. Verder werden er twee kleedkamers op de eerste verdieping van het hoofdgebouw aangebouwd. Na de dood van koningin-moeder Emma werd het paleis verbouwd om als woning te gaan dienen voor prinses Juliana en prins Bernhard. De grootschalige verbouwing, het nationale huwelijksgeschenk voor hen beiden, gebeurde met name aan de Baarnse vleugel. Er werd een grotendeels ondergrondse bioscoopzaal aangebouwd. Verder kwam er in het souterrain een grote keuken. Op de begane grond werden werkkamers voor Juliana en Bernhard, een eetkamer, een bibliotheek en een turnzaal ingericht. Verder kwamen er vier gastenappartementen. De eerste verdieping werd uitgebreid met slaap-, bad- en kleedkamers voor Juliana en Bernhard en hun kinderen. Ook werden er vertrekken ingericht voor het personeel. Ook werd in die tijd het gehele paleis voorzien van centrale verwarming. In het park verrees een sportcomplex met paviljoen. In 1937 betrokken prinses Juliana en prins Bernhard het paleis. Voor het eerst in zijn geschiedenis werd het de woning van een jong gezin. Alle prinsessen, met uitzondering van prinses Margriet, werden op Soestdijk geboren. In 1940 vielen de Duitsers Nederland binnen. Tot de bevrijding in 1945 week het prinselijk gezin uit naar het buitenland. Opnieuw herbergde Paleis Soestdijk buitenlandse militairen, ditmaal Duitse officieren. De koninklijke familie maakte tijdens de regeerperiode van Juliana voornamelijk gebruik van Soestdijk en Paleis Het Loo. Paleis Soestdijk werd in 1948 officieel de hoofdresidentie van het staatshoofd en Paleis Het Loo ging dienen als buitenverblijf, terwijl in dit laatste prinses Wilhelmina ging wonen. Om als werkpaleis te kunnen dienen werden in de Soestervleugel de secretariaten van Juliana en Bernhard ondergebracht. Juliana had haar voorkeur voor Paleis Het Loo als zomerverblijf en Paleis Soestdijk als woon- en werkpaleis. Zij voerde gesprekken met de minister-president meestal op Soestdijk, bij hoge uitzondering hield zij kantoor op Huis ten Bosch. Vanuit het paleis werden in rechtstreekse televisie-uitzendingen de verlovingen van de prinsessen bekendgemaakt. Jaarlijks werd op 30 april door vele vertegenwoordigers van de samenleving een bloemenhulde gebracht aan de jarige vorstin. De staatsbezoeken werden in de periode van Juliana zoveel mogelijk op het Paleis op de Dam ontvangen. Af en toe werd gebruikgemaakt van Paleis Soestdijk, zoals in 1979 bij het officiële bezoek van de Japanse keizerlijke familie. Dit kwam mede door het feit dat eind jaren zeventig de paleizen Het Loo, Noordeinde en Huis ten Bosch alle in restauratie waren. In de jaren zestig en zeventig vonden er enkele verbouwingen plaats, waarbij het paleis werd uitgebreid met een zonnekamer en een inpandig zwembad. Na het overlijden van prinses Wilhelmina begon Juliana met de reorganisatie van de paleizen, kunstwerken en domeinen teneinde alles te beschermen en bijeen te houden. In 1971 werd Paleis Soestdijk en het bijbehorende landgoed verkocht aan de Nederlandse Staat. Tegelijk werd afstand gedaan van het gebruik van Paleis Het Loo te Apeldoorn; het Kasteel Het Oude Loo bleef tot op heden bij de familie in gebruik. Alle officiële koninklijke paleizen maken sindsdien onderdeel uit van de portefeuille van de Rijksgebouwendienst. Paleis Huis ten Bosch, Paleis Noordeinde en het Paleis in Amsterdam bevonden zich al in de portefeuille van de Rijksgebouwendienst en zijn voorlopers sinds de 19e eeuw (Amsterdam pas in eigendom van de Staat sinds 1936, voordien de gemeente). Verder werd grondwettelijk vastgelegd dat Juliana samen met haar man tot hun dood van Paleis Soestdijk gebruik kon maken zonder daar huur voor te betalen. Verder kreeg Juliana ook een betere financiële positie, zodat de particuliere collecties kunst, kunstnijverheid etc. binnen de familie Oranje-Nassau konden blijven. Al deze kunstwerken en dergelijke werden in stichtingen ondergebracht die onder leiding staan van de familie. Overigens is een zeer groot deel van de kunst, kunstnijverheid, stoffering en meubilering in de officiële paleizen eigendom van de Staat (Rijksgebouwendienst), die via de begroting van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties elk jaar aan het Koninklijk Huis gelden ter beschikking stelt voor het dagelijks beheer van de roerende en onroerende paleisgoederen (de onroerende zaken op Soestdijk bleven sinds 1971 echter merendeels particulier eigendom). Daarnaast is er sindsdien een stabielere financiële huishouding, zodat het staatshoofd haar taak beter kan uitvoeren en het verleden goed bewaard kan worden. In de jaren zeventig en begin jaren tachtig woonden naast Juliana en Bernhard ook de prinsessen Irene en Christina met hun gezinnen op het paleis. Voor hen werden appartementen ingericht in de Soestervleugel. Na haar troonsafstand op 30 april 1980 bleven Juliana en Bernhard wonen op Paleis Soestdijk. Prinses Juliana overleed hier op 20 maart 2004. Prins Bernhard woonde hier nog tot 1 december 2004, toen ook hij overleed. Beiden zijn op Paleis Soestdijk opgebaard. Het Koninklijk Huis deed daarna vrij snel afstand van het gebruik van Paleis Soestdijk, maar de reden hiervan is onbekend. Op 19 mei 2009 onthulde Koningin Beatrix in de voortuin voor het paleis een bronzen beeld van haar ouders. Het beeld is gemaakt door Kees Verkade. Sinds het overlijden van prins Bernhard staat het paleis leeg. In oktober 2005 werd het paleis weer ter beschikking gesteld van de eigenaar, de Staat. De Rijksgebouwendienst heeft nu ook het dagelijks beheer tot deze Dienst een nieuwe gebruiker heeft gevonden. Op 24 april 2006 werd bekend gemaakt dat Paleis Soestdijk voor een periode van drie jaar zou worden opengesteld . In de daaropvolgende maanden werden het paleis en het park gereed gemaakt voor de openstelling. In een bosperceel van het park werden bomen gekapt voor de aanleg van 230 parkeerplaatsen. In de oranjerie kwam een horecavoorziening en de watertoren werd omgebouwd tot museumwinkel. In het paleis kwam een expositie over de geschiedenis van het paleis en zijn bewoners. Deze was alleen met een rondleiding te bezoeken, en voerde door de staatsievertrekken van het paleis, die grotendeels oorspronkelijk ingericht waren. Verder waren er enkele privévertrekken van de laatste bewoners te zien, hoewel die reeds ontdaan waren van vrijwel alle privébezittingen. Tussen december 2006 en februari 2007 werden bewoners van Baarn en Soest als eerste uitgenodigd om een rondleiding te krijgen. Daarna was het paleis open voor iedereen. Kaarten voor de rondleiding in het paleis waren alleen via de website van het paleis te koop. Het park was wel te bezoeken na betaling aan de kassa. Op 10 oktober 2007 verwelkomde de stichting de 100.000e bezoeker. In 2009 besloot de regering dat de openstelling van het paleis met een jaar werd verlengd. Tot en met 2010 kwamen er in ruim vier jaar tijd meer dan 600.000 bezoekers naar Paleis Soestdijk. Op 1 januari 2011 werd het paleis gesloten voor publiek, maar deze sluiting werd een maand later teruggedraaid toen bleek dat de vraag naar rondleidingen groot bleef. Besloten werd om het paleis per 1 maart weer open te stellen, vooralsnog echter alleen op vrijdagen, zaterdagen en zondagen. Het paleis zal weer sluiten wanneer er een definitieve bestemming voor is gevonden. Er zijn drie plannen voor een nieuwe bestemming voor paleis Soestdijk gaan door naar de laatste ronde. De drie partijen mogen eind april volgend jaar een bod doen om het paleis, het landgoed en de bijbehorende gebouwen te kopen en hun plannen uit te voeren. Een vierde partij die in de race was, valt af. Dat staat in een brief van minister Blok (Wonen) aan de Tweede Kamer. Ook de gemeenteraden van Baarn en Soest en Provinciale Staten van Utrecht zijn geïnformeerd. De gemeenten en de provincie zijn ook al eerder in de procedure betrokken. De drie plannen zijn: Eden Soestdijk Dit voorstel is geïnspireerd door het Eden Project in Engeland. Soestdijk wordt een paradijs van duurzaamheid, waarbij de kwetsbaarheid van de aarde is te zien vanuit de ruimte. Het paleis gaat dienst doen als informatiecentrum. In de paleisvleugels komen interactieve wonderkamers om de fantasie en het innovatieve denken te prikkelen. In het park komt een biodome, een kas waarin het poolklimaat wordt nagebootst en het tropisch regenwoud. Hier krijgt de bezoeker een experience naar de planeet Mars. Aan de overkant van de Amsterdamsestraatweg komt een duurzaam vijfsterren boutique-hotel. Op het voormalige marechausseeterrein komt woningbouw (100-125 woningen). Made by Holland Dit plan maakt een podium voor de innovatiekracht van Nederland. Het park wordt een proeftuin waar innovatie zichtbaar en beleefbaar wordt. Het paleis biedt ruimte aan tentoonstellingen. In de vleugels kunnen bedrijven en kennisorganisaties ruimte huren om hun nieuwste innovaties te presenteren. Aan de overkant van de Amsterdamsestraatweg is ruimte voor ontvangsten en evenementen. Er is horeca (ook hotels) op verschillende plekken op het landgoed. Op het terrein van de voormalige marechausseekazerne komen 65 (half)vrijstaande woningen. Nationaal Ensemble Het idee is om van Soestdijk weer een buitenplaats te maken, waar bezoekers in het kunnen picknicken, wandelen en sporten. In het park komen ook horecapunten. Het paleis ondergaat geen grootschalige renovatie, het wordt bestemd voor ontvangsten en bezoekers. Halverwege het parkbos komt een nieuw paviljoen als publiekstrekker, dat aansluit op een nieuwe as: het Grand Canal. In het paviljoen komt een ‘Cathédrale d’Images’, met grote hoge projecties over uiteenlopende onderwerpen op de wanden, speciale effecten en ruimtevullende muziek. Op het voormalige marechausseeterrein komt een villawijk met circa 40 (half)vrijstaande woningen. Aan de overkant van de Amsterdamsestraatweg komen 70 appartementen en herenhuizen. Een onafhankelijke commissie van deskundigen heeft alle plannen beoordeeld. De plannen die door mogen naar de slotronde, voldoen alle drie aan de kwalitatieve eisen die gesteld waren door het Rijk, de gemeenten Baarn en Soest en de provincie Utrecht. De nieuwe bestemming van paleis en landgoed moet duurzaam en passend zijn. Restauratie is nodig, aanpassing en eventueel uitbreiding kan ook. Het plan moet financieel solide zijn, zakelijk rendabel ook op de lange termijn. Verder moet het nieuwe Soestdijk toeristische en recreatieve voorzieningen bieden en openbaar toegankelijk zijn. Een nieuwe bestemming doet recht aan de cultuurhistorische en ecologische waarde van het complex. Het paleis, de bijgebouwen en het landgoed blijven één geheel. Een vierde plan – voor een internationaal handelshuis – is afgevallen. Vooral de openstelling en de aantrekkingskracht voor het brede publiek was onvoldoende. Beste bod telt. Aangezien alle drie de plannen kwalitatief aan alle eisen voldoen, telt in de laatste ronde alleen nog het bedrag dat de partijen bieden, in combinatie met eventuele voorwaarden. Naar de inhoud van de plannen wordt niet opnieuw gekeken. De drie partijen kunnen tot 28 april 2017 een bod uitbrengen. Wie het beste bod doet, mag Soestdijk kopen en starten met zijn plannen. Paleis Soestdijk wordt deels een hotel. Dat heeft het ministerie van Binnenlandse zaken op 8 juni 2017 bekentgemaakt. De nieuwe eigenaar is Made by Holland, een consortium dat 1,7 miljoen euro overmaakt aan de staat. Het consortium Made By Holland bestaat uit Meyer Bergman Investments B.V., Beheer- en Exploitatiemaatschappij Westergasfabriek B.V., adviesbureau Hylkema Consultants en Leeuwenpoort Ontwikkeling B.V. Op de bovenste verdieping komen 14 hotelkamers. Verder is er ruimte voor tentoonstellingen. De tuinen veranderen niet, de bossen worden opengesteld en ook elders op het landgoed komt horeca. De voormalige marechaussee-kazerne maakt plaats voor 65 woningen. Paleis Soestdijk heeft dertien jaar leeggestaan. Het was de woning van prinses Juliana en prins Bernhard. |